Autyzm dziecięcy (ang. childhood autism)

Autyzm dziecięcy (autism, childhood) [F84.0] Całościowe zaburzenie rozwojowe polegające na wystąpieniu nieprawidłowego lub zaburzonego rozwoju przed upływem 3 roku życia oraz na charakterystycznej triadzie: nieprawidłowym funkcjonowaniu w kontaktach społecznych, nieprawidłowej komunikacji oraz nieprawidłowym zachowaniu, które jest ograniczone, stereotypowe i powtarzane. Poza tymi specyficznymi cechami diagnostycznymi, częste są inne niespecyficzne problemy, takie jak: fobie, zaburzenia snu i odżywiania, wybuchy złości oraz agresja (kierowana na siebie). Synonimy: autyzm niemowlęcy, zespół Kannera.

Autyzm dziecięcy jest rozległym zaburzeniem rozwojowym o charakterze kompleksowego syndromu z wieloma symptomami, nie w pełni jeszcze opisanymi. Istotą autyzmu w ujęciu słownikowym są trudności w nawiązywaniu przez dziecko kontaktu afektywnego z otoczeniem, zamknięcie się w sobie przejawiające się w całkowitej obojętności wobec świata zewnętrznego.
Drugą najbardziej specyficzną cechą dziecka dotkniętego autyzmem jest opór wobec wszelkiego rodzaju zmian oraz tendencja do stereotypii i fiksacji ujawniająca się w jego przeżyciach i zachowaniu. Wielość symptomów autyzmu dziecięcego psycholodzy ujmują w kilku charakterystycznych dla tego zaburzenia syndromach.

S.M.B. Pecyna (1998) wymienia trzy kategorie syndromów autyzmu dziecięcego i w ich obrębie po kilka symptomów.
a) Jakościowe zaburzenia stosunków społecznych manifestujące się przez co najmniej dwa objawy:
- znaczne zaburzenie zachowania się dziecka przejawiające się w kontaktach bezsłownych (niewerbalnych), takich jak : kontakt wzrokowy, ekspresja twarzy, postawa ciała, gestykulacje,
- brak kontaktów rówieśniczych,
- niewykształcenie potrzeby poszukiwania okazji do dzielenia radości, zainteresowań lub osiągnięć z innymi ludźmi,
- brak społecznej lub emocjonalnej wzajemności (wymiany).
b) Jakościowe zaburzenia komunikacji w kontaktach z innymi ludźmi manifestujące się przez przynajmniej jeden z następujących objawów:
- opóźniona lub niewykształcona mowa,
- stereotypowe i powtarzane wyrazy (echolalie),
- brak zróżnicowanej, spontanicznej ekspozycji językowej właściwej dla danego poziomu rozwoju.
c) Ograniczone i stereotypowe wzorce zachowania manifestujące się przez przynajmniej jeden z następujących objawów:
- powtarzanie jednego lub kilku stereotypowych i ograniczonych wzorów zainteresowań, które zarówno podmiotowo, jak i przedmiotowo odbiegają od przyjętej normy dla danego wieku rozwojowego,
- sztywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych zwyczajów lub rytuałów w zachowaniu,
- stereotypowe i powtarzane manieryzmy ruchowe, jak np. trzepotanie rękami lub palcami, kręcenie się w koło, a także ruchy całego ciała,
- uporczywe zajmowanie się przedmiotami, np. tylko zabawkami, z pominięciem ludzi.

J. Kruk-Lasocka ujmuje istotę autyzmu jako: "[ ] zespół poważnych zaburzeń rozwojowych dziecka manifestujący się do 30 miesiąca życia, związanych z wrodzonymi dysfunkcjami układu nerwowego" i zwraca uwagę, że obecnie przyjmuje się triadę objawów zaburzeń tj.:
- zaburzenia więzi międzyludzkich przejawiające się niewystarczającą świadomością egzystencji czy uczuć innych ludzi, trudnością naśladowania innych, wchodzenia z nimi w kontakty i więzi oraz rozumienia konwencji w interakcjach społecznych;
- zaburzenia komunikacji i fantazji sprowadzające się do: braku porozumiewania się werbalnego i pozawerbalnego, trudności w odgrywaniu ról i zabaw fikcyjno - iluzyjnych, upośledzenia zdolności inicjowania i podtrzymywania rozmowy;
- ograniczony repertuar aktywności i zainteresowań wyrażający się stereotypiami ruchowymi, uporczywym zajmowaniem się tymi samymi przedmiotami czy sprawami, zawężeniem zainteresowań i przejawami niepokoju przy nieznacznych zmianach w otoczeniu.
C.H. Delacato (1995) w oparciu o obserwację 166 osób autystycznych będących w różnym wieku podaje, że u wszystkich występowały "dyskretne zaburzenia neurologiczne" w postaci słabej koordynacji ruchowej, zeza, skoliozy, zaburzeń równowagi, zaburzeń w odruchach, nadpobudliwości, słabych umiejętności manualnych, zniekształceń w odbiorze bodźców i wrażeń sensorycznych, zaburzeń uwagi i znaczących trudności w nauce. Zdecydowana większość obserwowanych przez Delacato dzieci autystycznych dotknięta była zaburzeniami sensorycznymi tj. dotyku i czucia: 65-70 %, słuchu 86-90 %, wzroku 65-70 %, smaku i węchu 24-28 %. Trzykrotnie więcej tych dzieci miało zbyt małą wrażliwość sensoryczną, niż zbyt dużą.

Analizując te oraz inne symptomy autyzmu, Delacato (1995) stwierdził, że:
1. dzieci autystyczne nie są psychotyczne, ale występują u nich uszkodzenia mózgu;
2. uszkodzenia mózgu przejawiają się dysfunkcjami percepcji;
3. uszkodzenia mózgu może spowodować zakłócenie pracy kanałów sensorycznych na jeden z trzech sposobów:
1. nadwrażliwość - do mózgu przedostaje się zbyt dużo informacji sensorycznych, aby mogły one być odpowiednio przetwarzane;
2. zbyt mała wrażliwość - drogi sensoryczne nie są wystarczająco "otwarte", co prowadzi do deprywacji sensorycznej;
3. "biały szum" - wadliwe działanie kanałów sensorycznych powoduje, że wytwarzają one własne bodźce;
4. dziwne, powtarzające się zachowania dziecka autystycznego są symptomami uszkodzenia mózgu;
5. zachowania te ( Delacato nazywa je "sensoryzmami") są ze strony dziecka próbą "naprawienia" uszkodzonych kanałów sensorycznych;
6. dziecko samo próbuje się wyleczyć;
7. obserwując dziecko, możemy się dowiedzieć, który z kanałów sensorycznych nie działa prawidłowo oraz do jakiej kategorii należy zaburzenie (nadwrażliwość, niedowrażliwość);
8. prowadzenie terapii polega na dostarczeniu przez dany kanał odpowiednich bodźców;
9. normalizacja działania kanału sensorycznego powoduje zanikanie dziwnych, autystycznych zachowań.

Powszechnie uważa się, że większość dzieci autystycznych przejawia obniżony poziom intelektualny, co sprawia, że bywają one utożsamiane z dziećmi upośledzonymi umysłowo. Uważa się jednak także, że dzieci te charakteryzują inteligentnym wyrazem twarzy, pewnymi przejawami wysokiej inteligencji, wysokimi możliwościami poznawczymi i bardzo dobrą pamięcią mechaniczną. Tak więc poziom rozwoju umysłowego w grupie osób autystycznych jest bardzo zróżnicowany, od głębokiego upośledzenia po normę intelektualną.
W badaniach porównawczych prowadzonych przez Ruttera i Lockyer, rozpoczętych w latach 60-tych i kontynuowanych przez następne 15 lat w grupie 63 dzieci autystycznych, odnotowano następujące proporcje:
1. I.I. poniżej 50 ( upośledzone w stopniu umiarkowanym) - 40 % dzieci.
2. I.I. pomiędzy 50 a 70 ( upośledzenie w stopniu lekkim) - 30 % dzieci.
3. I.I. powyżej 70 ( inteligencja niższa niż przeciętna i inteligencja w normie) - 30%. W grupie tej dzieci z ilorazem powyżej 85 ( inteligencja przeciętna) było 50%.

Według innych autorów 20 % dzieci autystycznych charakteryzuje się normalnym poziomem umysłowym , a 10 % wybitnymi uzdolnieniami.
Istnieje też duża zgodność w badaniach dotyczących częstszego występowania autyzmu u chłopców niż u dziewczynek.

źródło: strony www