W polskim piśmiennictwie medycznym, na określenie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci, używa się obecnie dwu nazw: amerykańskiej - Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD), czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi, oraz europejskiej - Hyperkinetic Disorder, czyli zespół hiperkinetyczny lub zaburzenia hiperkinetyczne.
Dla ADHD charakterystyczne jest występowanie trzech grup objawów: nadruchliwości, impulsywności i zaburzeń koncentracji uwagi. Zwykle objawy są wyraźnie widoczne już między 5 a 7 rokiem życia, ale bywa, że rodzice zwracają na nie uwagę dopiero, gdy dziecko rozpocznie naukę w szkole. Nadruchliwość to nadmierna, w porównaniu z dziećmi na tym samym poziomie rozwoju i w tym samym wieku, aktywność ruchowa. Dzieci z ADHD mają bardzo dużą potrzebę ruchu, nie potrafią przez dłuższą chwilę pozostać w miejscu. Impulsywność to niemożność powstrzymania się przed działaniem i "odczekania" do momentu, kiedy wykonanie czynności będzie łatwiejsze lub akceptowane przez otoczenie. Dzieci nadpobudliwe działają pod wpływem impulsu, którego nie są w stanie kontrolować. Najczęściej wiedzą, co powinny zrobić w danej sytuacji, jednak zazwyczaj tego nie robią. Znają reguły, ale mają kłopoty z ich zastosowaniem. Nie zastanawiają się nad konsekwencjami swego zachowania. Przykładami tego typu zachowań w życiu codziennym są: częste wtrącanie się do rozmowy, wbieganie do pokoju, w którym ktoś pracuje mimo wielokrotnego przypominania, że nie wolno tego robić, przypadkowe, nieumyślne niszczenie rzeczy, nagłe wbieganie na ulicę, brawurowa jazda na rowerze.
Zaburzenia uwagi to słabsza zdolność koncentrowania się na wykonywanych zadaniach. Dzieci z ADHD nie potrafią z docierających do nich bodźców wybrać najważniejszego, a także utrzymać uwagi na dwóch czynnościach jednocześnie (np. na słuchaniu nauczyciela i notowaniu w zeszycie). Określa się je niekiedy jako marzycielskie lub "śniące na jawie". Zaburzenia uwagi nasilają się zwykle, gdy wymagamy od dziecka wysiłku umysłowego lub zachowania ciągłej uwagi, np. w czasie czytania długiego tekstu. Skutkiem tych objawów są codzienne problemy dziecka z wykonaniem złożonego polecenia, które składa się z ciągu zadań, z pamiętaniem o zabieraniu ze sobą wszystkich potrzebnych przyborów szkolnych i książek, z zapamiętywaniem tego, co było zadane, z zapisywaniem wszystkiego, co było na lekcjach, a także nadmierne roztargnienie w czasie nauki i odrabiania lekcji i przechodzenie od jednej czynności do drugiej bez ukończenia poprzedniej.
Przyczyny i rozwój zespołu ADHD nie są jeszcze do końca wyjaśnione. Niemniej jednak obecnie uważa się, że ADHD w znacznym stopniu dziedziczy się po rodzicach czy dziadkach. Badacze mówią również o zależności między budową i funkcjonowaniem ośrodkowego układu nerwowego oraz wystąpieniem nadpobudliwości. Wymienia się także wiele czynników środowiskowych, które mogą nasilać objawy ADHD - np. ekspozycja dziecka na szkodliwe czynniki w czasie ciąży (dym papierosowy), problemy okołoporodowe.
Obecnie (inaczej niż jeszcze kilkanaście lat temu) uważa się, że ADHD nie jest wynikiem uszkodzenia układu nerwowego, lecz opóźnionym dojrzewaniem niektórych struktur mózgu. Za takim wyjaśnieniem przemawia zmniejszanie się nasilenia lub ustępowanie objawów wraz z wiekiem u znacznej liczby pacjentów.
Na poziomie biochemicznym, u osób z ADHD dochodzi prawdopodobnie do osłabienia działania dwu substancji (dopaminy i noradrenaliny) uczestniczących w przekazywaniu pobudzeń w układnie nerwowym. Leki stosowane w farmakoterapii ADHD zwiększają aktywność tych substancji w mózgu.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej występuje na całym świecie i we wszystkich kulturach. Jego częstość wśród dzieci w wieku 7-13 lat jest oceniana na 3-5%, z przewagą występowania u chłopców. Niestety, tylko ok. 20% pacjentów jest objętych specjalistycznym leczeniem.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi może się wiązać z występowaniem wielu dodatkowych problemów - między innymi depresji, niskiej samooceny, specyficznych trudności szkolnych, zachowań opozycyjno - buntowniczych, zaburzeń zachowania. Rozpoznanie nadpobudliwości psychoruchowej u Twojego dziecka nie oznacza, że te problemy muszą u niego wystąpić. Dziecko należy jednak szczególnie wspierać i chronić, aby je przed nimi ustrzec.
Współwystępowanie dodatkowych zaburzeń jest jednym z powodów, dla których rozpoznanie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej nie jest łatwe ani szybkie. Ponadto, opiera się ono w dużym stopniu na obserwacji dziecka i doświadczeniu lekarza. Nie ma żadnego badania laboratoryjnego, które potwierdzałoby to rozpoznanie. Uzupełniające się elementy procesu diagnostycznego to: wywiad z rodzicami i rozmowa z dzieckiem, obserwacja zachowań dziecka, ocena i pomiar jego aktywności ruchowej, ocena i pomiar zaburzeń uwagi, oraz skale i kwestionariusze diagnostyczne, czyli arkusze pytań przeznaczone dla nauczycieli i rodziców.
Bycie rodzicem dziecka nadpobudliwego to ciężka praca. Praca, która zdaje się ciągłą uporczywą walką i która sprawia, że czasami czujemy się bezradni, potwornie zmęczeni i zniechęceni. Pomocne może być w takich momentach uświadomienie sobie, że nasze dziecko być może nigdy nie będzie idealną, wymarzoną pociechą lub uczniem, którego chciałoby się mieć w klasie. Trzeba spróbować zaakceptować odmienność. Pomoże to dopasować wymagania do możliwości i uchroni nas i dziecko przed frustracją i niepowodzeniami.
Dziecko z ADHD funkcjonuje najlepiej w systemie wychowawczym opartym na stałych zasadach i konsekwencji w postępowaniu. Specjalnego podejścia i nieraz precyzyjnego zaplanowania wymaga wiele "normalnych" sytuacji domowych, takich jak wstawanie z łóżka, ubieranie się, spożywanie wspólnego posiłku, odrabianie lekcji czy kładzenie się do łóżka i zasypianie. Stosując wypracowane techniki pomagamy dzieciom nauczyć się radzenia sobie z "chaosem" własnego świata oraz z regułami panującymi w świecie zewnętrznym. Umiejętności odpowiedniego postępowania z dzieckiem nadpobudliwym można nabyć w czasie treningów dla rodziców i nauczycieli.
Trening umiejętności rodzicielskich i wychowawczych to tylko jeden z elementów obowiązującego dzisiaj, wielokierunkowego podejścia do leczenia ADHD. Pozostałe formy oddziaływania na system, w którym funkcjonuje dziecko to: edukacja na temat zespołu nadpobudliwości, kontakt ze szkołą w celu zapewnienia dziecku specjalnej opieki, leczenie współistniejących zaburzeń np. tików lub specyficznych trudności szkolnych oraz leczenie farmakologiczne. Mimo, że nie ma psychoterapii, która zmniejsza nasilenie objawów ADHD, jest ona również składową podejścia wielokierunkowego. W pracy z dzieckiem terapeuci starają się przede wszystkim zlikwidować niektóre z konsekwencji ADHD, np. niską samoocenę czy kłopoty w utrzymaniu kontaktów z rówieśnikami.
Preparaty stosowane w leczeniu ADHD podwyższają w mózgu stężenie substancji, których aktywność jest u pacjentów obniżona. Leki te łagodzą objawy ADHD. Nie usuwają jednak przyczyn nadpobudliwości i działają tylko tak długo jak długo są podawane. Mogą za to zapobiec wystąpieniu wielu niepożądanych następstw nadpobudliwości takich jak niechęć do szkoły, bardzo słabe wyniki w nauce, niska samoocena oraz uleganie wypadkom i kontuzjom z powodu nadmiernej impulsywności. Mogą pomóc dziecku nadpobudliwemu nadrobić zaległości w nauce i poprawić relacje z kolegami.
Źródło: strony www