Terapia przez twórczość jako forma rewalidacji osób z niepełnosprawnością

W procesie rewalidacji osób z niepełnosprawnością intelektualną zajęcia z wykorzystaniem terapii przez sztukę odgrywają istotną rolę. Są one nierozerwalnie powiązane z innymi elementami pracy mającej na celu rehabilitację jednostek z upośledzeniem umysłowym. Twórczość, jak stwierdza I. Wojnar, “stanowi nie tyle ćwiczenie umiejętności artystycznych, ile nade wszystko wyrobienie poczucia własnej tożsamości, niezależności, poczucia odrębności własnego “ja".

Terapia przez sztukę dostarcza zatem osobom z niepełnosprawnością intelektualną środki pozwalające poznanie, uporządkowanie, wyrażenie i zrozumienie swoich emocji, odreagować w społecznie akceptowalny sposób nadmierne napięcie emocjonalne. Uczęszczanie w tej formie terapii daje dzieciom z upośledzeniem umysłowym możliwość kreacji swoich potrzeb. Wytwory artystyczne stanowią nie tylko formę komunikacji, ale są również pozytywnym wzmocnieniem, źródłem natychmiastowej i bezpośredniej przyjemności.
Tworzenie dzieła stanowi łatwiejszy sposób komunikacji z innymi, niż werbalne wyznawanie swoich uczuć. Zapewnia jednostce przestrzeń, w której ma możliwość wykroczenia poza swoją niesprawność.

Wartość i istotę aktywności artystycznej stanowi przede wszystkim pełne zaangażowania działanie, umożliwiające kontakt ze światem i bycie w nim sprawcą, a także poznawanie i wyrażanie siebie. Obcując z bogactwem kształtów, barw, form i tworzyw zdobywa nowe doświadczenia percepcyjne, motoryczne i emocjonalne. Ważny jest nie tyle sam wytwór, ile wysiłek włożony w pracę.

Wystarczy spojrzeć na chociażby płynące korzyści z obcowania z muzyką. Wykorzystywanie jej w procesie terapii daje nam możliwość pobudzenia ciała osób z niepełnosprawnością intelektualną do ruchu. Wyzwolenia spontaniczności i pobudzenia do aktywności wszystkich osób, nawet tych z dużymi ograniczeniami ruchowymi i umysłowymi. Zajęcia z elementami muzyki odprężają, są źródłem przyjemnych doznań, dają możliwość obcowania z drugim człowiekiem. Muzykę można wykorzystać również do wykształcenia u dzieci czułości na różne wysokości dźwięków, ich barwę oraz rozwijaniu umiejętności analityczno-syntetycznego spostrzegania słuchowego. Gra na prostych instrumentach pozwala osobom z głęboką niepełnosprawnością intelektualną na bycie sprawcą, a jednocześnie kształci koordynację słuchowo-ruchową oraz prowadzi do usprawnienia motoryki i zręczności manualnej.

Ponadto, wykorzystanie twórczości i sprawstwa w procesie terapii daje osobą obarczonym dysfunkcjami możliwość doznania emocji dodatnich, do których można zaliczyć radość, nadzieję i przyjemność. Terapia poprzez twórczość, sztukę daje szansę na kompensację i uczestnictwo w życiu społecznym. Jest także chwilą na relaks, jakże istotny w dzisiejszych czasach. Daje szansę duchowemu rozwoju, jak i nauce obserwacji otaczającego jednostkę świata. A same wytwory twórczości człowieka mogą się stać doskonałym materiałem diagnostycznym jego stanu psychofizycznego. Niektórzy piszą, że twórczość własna zbliżona jest swym działaniem terapeutycznym do właściwości medykamentu, tyle tylko, że w całości jest on tworzywem naturalnym i w pełni bezpiecznym.
Twórczość i jej rola w procesie terapii jest niebagatelna. Jest czynnikiem rozwoju osób z niepełnosprawnością intelektualną. Daje im szansę zaistnienia i bycia docenionym. Każdy wysiłek intelektualny i fizyczny, wykorzystywany do wyrobu prac artystycznych, przekłada się na ich lepszy rozwój i poprawę psychospołecznego funkcjonowania.

Niezależnie od rodzaju zajęcia, jakie wykonuje osoba niepełnosprawna intelektualnie, zawsze jest ono przyjmowane za część skutecznej terapii. Także realizując się w sztuce poddawana jest procesowi rewalidacji, w tym wypadku arteterapii. Należy pamiętać, że poprzez terapię, jednostka obarczona niepełnosprawnością intelektualną może nieustannie pracować nad pokonywaniem swoich ograniczeń i niedoskonałości.

Literatura:
J. Wojnar, Sztuka jako podręcznik życia, WSiP, Warszawa 1984
M. Piszczek, Terapia zabawą. Terapia przez sztukę, Warszawa 1997
G.D. Oster, P. Gould, Rysunek w psychoterapii, Gdańsk 2007
L. Miosga, dz. cyt., s. 71-73.
E. J.Konieczna, Arteterapia w teorii i praktyce, Kraków 2007