Przykładowe zagadnienia do egzaminu z bloku pedagogiki specjalnej

pedagogika specjalna - dział pedagogiki jak i kierunek studiów którego podstawowym obiektem zainteresowania jest człowiek wymagający wsparcia i pomocy w przekraczaniu różnorakich trudności, utrudniających mu rozwój i funkcjonowanie społeczne.[1] Zajmuje się osobami w każdym wieku, starając się odpowiadać na ich szczególne potrzeby: rozwojowe w wieku niemowlęcym, edukacyjne i wychowawcze w wieku przedszkolnym, szkolnym oraz dorastania a także socjalizacyjne i zawodowe w wieku dojrzałym.

tyflopedagogika - (z gr. typhlos - niewidomy) - dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem, edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i niedowidzących w placówkach oświatowych (w tym integracyjnych) oraz poradniach specjalistycznych.

Osoby z uszkodzonym wzrokiem dzieli się na dwie grupy:

niewidomych i niedowidzących od urodzenia i wczesnego dzieciństwa (przyjmuje się wiek do pięciu lat);
ociemniałych - osoby które całkowicie lub w znacznym stopniu straciły wzrok w ciągu życia.

surdopedagogika - dział pedagogiki specjalnej. Zajmuje się nauczaniem i wychowaniem osób z wadami słuchu, a także ich rodzinami i otoczeniem. Ponadto obejmuje też profilaktykę, diagnostykę i poradnictwo osobom z grupy ryzyka

oligofrenopedagogika- (grec.: "oligos" - pomniejszenie, "phren" - umysł; pomniejszona, obniżona sprawność umysłowa) dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem i nauczaniem osób z niepełnosprawnością intelektualną. Przedmiotem jest jednostka upośledzona umysłowo i proces jej rewalidacji obejmujący wszechstronny rozwój i przystosowanie do życia w społeczeństwie.

pedagogika terapeutyczna - pedagogika terapeutyczna jest to pedagogika osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo, przebywających w placówkach leczniczych oraz placówkach integracyjnych dla dzieci i młodzieży, a także w specjalistycznych ośrodkach rehabilitacyjnych i opieki paliatywnej.

resocjalizacja - proces modyfikacji osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danej zbiorowości, a w węższym rozumieniu w społeczeństwie polegający na tym, iż poprzez odpowiednie zabiegi kształtuje się jej normy społeczne i wartości, których nie miała ona możliwości przyswoić wcześniej w trakcie socjalizacji jednocześnie powodując, iż rezygnuje ona z przyswojonych do tej pory reguł działania będących sprzecznymi z systemem aksjonormatywnym tej zbiorowości/społeczeństwa.

rewalidacja - to system wychowania, nauczania i terapii dzieci i młodzieży upośledzonej. To dążenie do przywrócenia zdrowia osobnikom pozbawionym go w jednym lub wielu tych zakresach

drogi rewalidacji wg M. Grzegorzewskie: kompensacja, korekcja, dynamizacja, usprawnianie

biopsychospołeczna koncepcja niepełnosprawność: człowiek jest istotą złożoną i z punktu widzenia fizycznego stanowi organizm o ściśle określonej strukturze i harmonijnym funkcjonowaniu, jest również istotą społeczną, co oznacza, że żyje w określonym środowisku i wypełnia w tym środowisku pewne role zgodnie ze swoim wiekiem, płcią i pozycją społeczną

Etiologia upośledzenia umysłowego - zaburzenia powstałe przed poczęciem: genetyczne, metaboliczne, wieloczynnikowe, chromosomalne aberracje, czynniki fizyczne, czynniki immunologiczne(konflikt Rh).
Zaburzenia powstałe w czasie życia płodowego: zakażenia bakteryjne zakażenia wirusowe inwazje pasożytów czynniki chemiczne, leki hormonalne, używki np. alkohol (płodowy syndrom alkoholowy FAS ), metale ciężkie, zatrucie ciążowe, emocje matki .
Zaburzenia związane z porodem: zamartwica, uraz porodowy, wcześniactwo .
Zaburzenia powstałe na skutek czynników działających po urodzeniu się dziecka: zakażenia, urazy, czynniki chemiczne, czynniki żywieniowe, czynniki izolacji zmysłowej i kulturalnej

Echolalia - powtarzanie słów lub zdań w miejsce rozmowy

somatognozja - (gr. somatikos-cielesny, fizyczny, soma-ciało, gr. gnosis-poznanie, wiedza) to: świadomość własnego ciała, rozumienie schematu własnego ciała, orientacja przestrzenna

sensoryzmy - widoczne w zachowaniu osoby przejawy zaburzeń w odbiorze i przetwarzaniu bodźców zmysłowych (integracji sensorycznej). Najczęściej obserwowane są u osób z zaburzeniami rozwoju o różnym charakterze.

Sensoryzmy są odpowiedzią organizmu na następujące, możliwe zaburzenia organizacji bodźców: nadwrażliwość (obniżenie progu wrażliwości dla danego zmysłu), niedowrażliwość (podwyższenie progu wrażliwości dla danego zmysłu), biały szum (wytwarzanie wrażeń zmysłowych przez układ nerwowy danej osoby bez udziału czynników środowiskowych). Sensoryzmy mogą dotyczyć każdego zmysłu człowieka.

stereotypie ruchowe - ciągłe powtarzanie bezcelowych lub rytualnych ruchów, postaw ciała, wypowiedzi występujące u osób niepełnosprawnych intelektualnie, z zaburzeniami ze spektrum autystycznego, dyskinezami późnymi, stereotypowym zaburzeniem ruchowym, a także z innymi zaburzeniami. Stereotypią może być wykonywanie prostych ruchów, takich jak kołysanie ciałem, a także złożonych, jak na przykład naprzemienne krzyżowanie nóg, a także wykonywanie ruchów marszowych w miejscu. Stereotypie słowne to perseweracje. Np.: uderzanie głową o ścianę, rytmiczne kiwanie się lub machanie rękoma, kręcenie się.

Olimpiady Specjalne jako forma rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną, filozofia Olimpiad Specjalnych: cele, misja, dyscypliny sportu, poziomy zawodów sportowych, programy, uczestnictwo w Olimpiadach Specjalnych, specyfika budowania grup sprawnościowych i wyłaniania zwycięzców, dekoracja -> http://www.olimpiadyspecjalne.pl

Metoda Carole Sutton - metoda wykorzystywana w pracy nad trudnymi, agresywnymi zachowaniami

Narzędzia diagnozy: Inwentarz PAC-2, PAC -1, PPAC H. C. Gunzburga do Oceny Postępu w Rozwoju Społecznym Osób z Upośledzeniem Umysłowym , oraz PAS (Skala Oceny Osobowej osób z Upośledzeniem Umysłowym) w adaptacji Tadeusza Witkowskiego. Profil Psychoedukacyjny PEP-R (wersja poprawiona).CARS (Childhood Autism Rating Scale), CHAT(The Checklist for Autism in Toddlers). Skala Obserwacji Zachowania Dzieci i Rodziców uczestniczących w zajęciach Ruchu Rozwijającego wg M. Bogdanowicz. Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa.

Zaburzenia autosomalne: Zespół Downa, Zespół Edwardsa, Zespół Pataua.

Zaburzenia związane z delecją odcinka chromosomu: Zespół miauczenia kota (cri du chat syndrom), Zespół Angelmana, Zespół Pradera - Willego.

Zaburzenia związane z chromosomami płciowymi: Zespół Turnera, Zespół Klinefeltera, zespól łamliwego chromosomu X.

Wady wrodzone ośrodkowego układu nerwowego: przepuklina oponowo-rdzeniowa.

Zaburzenia metaboliczne uwarunkowane genetycznie:
- fenyloketonuria,
- choroba syropu klonowego,
- zaburzenia cyklu mocznikowego,
- galaktozemia,
- mukopolisacharydoza.

dysleksja- (gr. dys - nie + lexis - wyraz, czytanie) czyli specyficzne trudności w nauce czytania i pisania

dysortografia - specyficzne zaburzenie w nauce pisania, objawiające się popełnianiem błędów ortograficznych pomimo znajomości zasad pisowni i odpowiedniej motywacji do poprawnego pisania

dysgrafia - (agrafia; gr. α - nie, γραφο - piszę) - częściowa lub całkowita utrata umiejętności pisania, spowodowana mikrouszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego lub zaburzeniami ośrodkowych funkcji wzrokowych i słuchowych. Występuje w przypadkach uszkodzenia tylnych części drugiego lub trzeciego zakrętu czołowego półkuli lewej lub zakrętu nadbrzeżnego. Pismo dysgrafika jest nieestetyczne i nieczytelne.

dyskalkulia - zaburzenie zdolności matematycznych, mające swoje źródło w genetycznych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są bezpośrednim podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem. Dawniej dyskalkulią określano również podobne objawy wynikające z organicznego uszkodzenia mózgu, obecnie diagnozą określającą taki stan jest akalkulia.

Metoda Knillów - Programy aktywności Knillów rozwijają percepcję słuchowo- wzrokowo- ruchową.

Piktogramy - Piktogram - przedstawienie wyrazu za pomocą obrazka w oderwaniu od zapisu. Piktogramami są np. hieroglify, znaki drogowe i ostrzegawcze, oznaczenia przeciwpożarowe. Formą piktogramu jest również ideogram. Piktogram pełni ważną funkcję w komunikacji.

Picture Communication Symbols (PCS) - jeden z najpowszechniej stosowanych na świecie systemów komunikacji alternatywnej.

System Charlesa Blissa - jest bardzo prostym i logicznym systemem, w skład, którego wchodzą symbole i pojęcia. Zamiarem twórcy było zbudowanie systemu graficznego, który mógłby być stosowany przez uczestników międzynarodowych spotkań. Znaczenie słów przedstawiane jest za pomocą symboli, które składają się z 24 prostych form geometrycznych. Obecnie w słowniku Blissa zawartych jest 2250 symboli. Wszystkie one mogą być kombinowane w celu wzbogacania słownictwa.

Metoda Wspomaganej Komunikacji (Facilitaded Communication)- metoda opracowana w Austrii, w latach 80-tych XX wieku, umożliwia dzieciom autystycznym świadome kierowanie wolą, wskazywanie liter, symboli. Wykorzystuje się tu tablicę z literami lub klawiaturę komputerową. Osoba wspomagająca zachęca do wskazywania liter i tworzenia wyrazów osobę piszącą i oferuje swoją pomoc fizyczną i psychiczną.

Makaton - jest programem, za pomocą języka znaków i symboli, umożliwiającą komunikację. Makaton wykorzystuje to, co dziecko już zna - proste gesty i rysunki graficzne.